5. จีวรอจฺฉินฺทนสิกฺขาปทวณฺณนา

[632] สามนฺติ สกสญฺญิตานิยมนตฺถํ วุตฺตํฯ สกสญฺญิตาเยว หิ อจฺฉินฺทาปนอจฺฉินฺทเนสุ นิสฺสคฺคิยํ, ตสฺมา นิสฺสคฺคิยมูลงฺคนิทสฺสนเมตํฯ ‘‘จีวร’’นฺติ วุตฺตตฺตา ‘‘อจีวรํ อจฺฉินฺทนฺตสฺส น นิสฺสคฺคิย’’นฺติ วุตฺตเมว โหติฯ ‘‘ทตฺวาติ ทตฺวา วา ทาเปตฺวา วา’’ติ กิญฺจาปิ ปทภาชนํ ยุชฺชติ, อญฺญสฺส ปน สนฺตกํ อญฺญสฺส ภิกฺขุโน ทาเปตฺวา ตํ สยํ วา อจฺฉินฺเทยฺย, เตเนว วา อจฺฉินฺทาเปยฺยาติ อนิฏฺฐปฺปสงฺคภยา น วุตฺตํ, อตฺถโต ปน อตฺตโน สนฺตกํ อญฺเญน สทฺธิวิหาริกาทินา ทาเปตฺวา, อญฺญสฺส สนฺตกํ วา ตสฺส วิสฺสาสา ทาเปตฺวา ตํ อจฺฉินฺเทยฺย วา อจฺฉินฺทาเปยฺย วา นิสฺสคฺคิยนฺติ เวทิตพฺพํ, ตญฺจ โข อนเปกฺโข ทตฺวาฯ ยทิ เอวํ ‘‘จชิตฺวา ทินฺนํ อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ’’ติ อิทํ กินฺติ เจ? สกสญฺญาย อคฺคเหตฺวา อญฺญาย เถยฺยาย คณฺหนฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตเนว วุตฺตํ ‘‘สกสญฺญาย คหิตตฺตา ปนสฺส ปาราชิกํ นตฺถี’’ติ, อปิจ ‘‘อนาปตฺติ โส วา เทติ, ตสฺส วา วิสฺสสนฺโต คณฺหาตี’’ติ วจนโตปิ ตํ สิทฺธเมวฯ เอตฺตาวตา ตาวกาลิกํ กตฺวา ทินฺนํ อจฺฉินฺทนฺตสฺส อนาปตฺติ สาธิตา โหติฯ ‘‘อมฺหากํ สนฺติเก อุปชฺฌํ คณฺหิสฺสตี’’ติอาทิวจนํ สามเณรสฺส ทานํ ทีเปติ, ตญฺจ อิธ นาธิปฺเปตํฯ ปาฬิยํ (ปารา. 633-634) อุปสมฺปนฺเน ติกปาจิตฺติยํ วิย อนุปสมฺปนฺเน ติกทุกฺกฏมฺปิ อาคตนฺติ เจ? น, ตทธิปฺปายาชานนโตฯ อนุปสมฺปนฺนกาเล เอวํ ทตฺวา อญฺญสฺส สนฺติเก อุปสมฺปนฺนํ ทิสฺวา กุปิโต เจ อจฺฉินฺทติ, อุปสมฺปนฺนสฺเสว วา ‘‘สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย ตุมฺหากํ สนฺติเก อุปสมฺปชฺชิสฺสามี’’ติ วทนฺตสฺส ทตฺวา ปุน อจฺฉินฺทติ เจ, นิสฺสคฺคิยนฺติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโยฯ

[633] สกิํ อาณตฺโต พหุกมฺปิ อจฺฉินฺทติ, นิสฺสคฺคิยนฺติ เอกพทฺธตฺตา เอกํ ปาจิตฺติยํ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ‘‘อาณตฺโต พหูนิ คณฺหาติ, เอกํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ มาติกาฏฺฐกถายํ ปน ‘‘วตฺถุคณนาย อาปตฺติโย’’ติ วุตฺตํ, ตํ อาณตฺติยา พหุตฺตา ‘‘สพฺพานิ คณฺหา’’ติ วทนฺตสฺส คาหํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตเนว ตตฺถ วุตฺตํ ‘‘เอกวาจาย สมฺพหุลา อาปตฺติโย’’ติฯ

เอวํ สนฺเต ปาฬิวจนํ, อฏฺฐกถาวจนทฺวยญฺจ อญฺญมญฺญํ สเมติ, ปรสนฺตกมฺปิ นิสฺสคฺคิยํ โหติ ปํสุกูลญฺจ, เตน ‘‘ทุสฺสนฺเต พทฺธรูปิยํ วิยา’’ติ วุตฺตํ, ตํ ตทตฺถนิยมทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ, ยถาวฉาทิตํ อจฺฉินฺทนจิตฺเตน สจิตฺตกํ, วจีกมฺมํ ปน เกวลํ อจฺฉินฺทาเปนฺตสฺเสว ‘‘เทหี’’ติ พลกฺกาเรน คณฺหโตปิ เวทิตพฺพํ, ตํ น ยุตฺตํ ‘‘อนาปตฺติ โส วา เทตี’’ติ วจนโตฯ ‘‘ตุฏฺโฐ วา ทุฏฺโฐ วา เทติ, อนาปตฺติเยวา’’ติ มาติกาฏฺฐกถาวจนโต วาติ เจ? น, อุภยตฺถ อตฺตโน รุจิยา ทานํ สนฺธาย วุตฺตตฺตา, ปสยฺหาวหาเร อนาปตฺติปฺปสงฺคโต จฯ ‘‘ภิกฺขุสฺส สามํ จีวรํ ทตฺวา’ติ ปาฬิวจนโต จ มาติกาฏฺฐกถาย องฺคววตฺถาเน ‘อุปสมฺปนฺนตา’ติ วุตฺตตฺตา จ อุภยตฺถ ทานหรเณสุ ภิกฺขุภาโว อิจฺฉิตพฺโพติ ทีเปตี’’ติ วทนฺติ, อิทมยุตฺตนฺติ โน ตกฺโกติ อาจริโยฯ กสฺมา? อนุปสมฺปนฺนสฺส จีวรํ ทตฺวา ตํ อุปสมฺปนฺนกาเล อจฺฉินฺทนฺตสฺส อนาปตฺติปฺปสงฺคโตฯ ‘‘อนุปสมฺปนฺนสฺส จีวรํ วา อญฺญํ วา ปริกฺขารํ ทตฺวา…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วจนโต ทุกฺกฏํ ตตฺถ โหตีติ เจ? นาสิทฺธตฺตา, ทานกาเล เอว อุปสมฺปนฺนตา ปมาณนฺติ อสิทฺธเมตํ อฏฺฐกถาย วา ปาฬิยา วา ยุตฺติโต วา, ตสฺมา ตํ น ยุตฺตนฺติ อตฺโถฯ อนุปสมฺปนฺนสฺส จีวรํ ทตฺวา ตสฺเสว อนุปสมฺปนฺนกาเลเยว จีวรํ อจฺฉินฺทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, อุปสมฺปนฺนกาเล วา ทตฺวา อนุปสมฺปนฺนกาเล อจฺฉินฺทนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ ตสฺส วจนสฺส อิทํ วิกปฺปนฺตรญฺจ สมฺภวติ, ตสฺมา (ปารา. 631 อาทโย) วิกปฺปนฺตรสฺส สมฺภวโต จ น ยุตฺตํ, ยสฺมา อนุปสมฺปนฺนกาเล ทตฺวา อุปสมฺปนฺนกาเล อจฺฉินฺทนฺตสฺส วิสุํ ทุกฺกฏํ น ปญฺญตฺตํ, ตสฺมา ปุราณจีวรโธวาปนาทิสิกฺขาปเทสุ วิย อปรภาเค อุปสมฺปนฺนตา เจตฺถ ปมาณํ, ตสฺมา ‘‘อุปสมฺปนฺนตา’’ติ องฺเคสุ วุตฺตตฺตา จ ตํ น ยุตฺตนฺติ อตฺโถฯ เอตฺถ ‘‘ปจฺจาสีสนฺตสฺเสว ทานมธิปฺเปตํ, น นิสฺสฏฺฐทาน’’นฺติ ธมฺมสิริตฺเถโร วทติ กิร, วีมํสิตพฺพํฯ

จีวรอจฺฉินฺทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สุตฺตวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

[637] ฉฏฺเฐ กิญฺจาปิ ‘‘สามํ สุตฺตํ วิญฺญาเปตฺวา’’ติ วุตฺตํ, มาติกาฏฺฐกถายํ ปน ‘‘จีวรตฺถาย สามํ วิญฺญตฺตํ สุตฺต’’นฺติ อวตฺวา เกวลํ ‘‘จีวรตฺถาย วิญฺญาปิตสุตฺต’’นฺติ องฺเคสุ วุตฺตตฺตา อญฺเญน จีวรตฺถาย วิญฺญตฺตํ สุตฺตมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉตีติ เวทิตพฺพํฯ สามนฺติ เจตฺถ กสฺสจิ นิยมนํฯ ‘‘สามํ วิญฺญาเปตฺวา’’ติ กิญฺจาปิ วุตฺตํ, ตถาปิ ‘‘สามํ วายาเปยฺยา’’ติ อตฺตโน อตฺถาย วายาเปยฺยาติ เอวํ สมฺพนฺโธ, อตฺโถ จ เวทิตพฺโพ, ปาฬิยํ ปน อาสนฺนปเทน โยชนา กตา, ตสฺมา สามํ วิญฺญตฺตํ สุตฺตนฺติ อญฺญวิญฺญตฺตํ กปฺปิยํ อาปชฺชติ, หตฺถกมฺมยาจนวเสน ลทฺธตนฺตวาโยปิ กปฺปิโยฯ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมปฺปมาณํ เจ, ตนฺเต วีตํเยว สกิํ อธิฏฺฐาตพฺพํ, ปุน อธิฏฺฐานกิจฺจํ นตฺถิ อธิฏฺฐิเตน เอกีภาวูปคมนโตฯ ‘‘สเจ ปน ปริจฺเฉทํ ทสฺเสตฺวาว จินสาฏกํ วิย, อนฺตรนฺตรา อธิฏฺฐิตํ โหติ, ปุน อธิฏฺฐาตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘ปฏิลาเภนาติ วจเนน วายาเปตฺวา ฐเปสฺสามีติอาทิ เอกสฺมิํ อนฺโตคธํ โหตี’’ติ วทนฺติฯ

สุตฺตวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา

[642] วิสิฏฺฐํ กปฺปญฺจ ตสฺส วจเนน วิสิฏฺฐํ กตญฺจ ปมาณํ, น อามิสทานํฯ เกสุจิ โปตฺถเกสุ ‘‘จีวร’’นฺติ อุทฺธริตฺวา วิภาโค วุตฺโต, ตํ น สเมตีติฯ

มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

[646] ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อจฺเจกจีวรํ ปฏิคฺคเหตฺวา นิกฺขิปิตุ’’นฺติ, ‘‘ยาว ปวารณา ปวาริตา’’ติ จ ยํ วุตฺตํ, เต ปน ภิกฺขู ตสฺส วจนสฺส อตฺถํ มิจฺฉา คเหตฺวา อจฺเจกจีวรํ นิกฺขิปนฺตา จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมสุํฯ กิมิทํ วิภตฺตํ, อุทาหุ อวิภตฺตนฺติ? วิภตฺตํ, ปุคฺคลิกํ วาฯ เตเนว ปรโต ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส, อจฺเจกจีวรานี’’ติ วุตฺตํ, อวิภตฺตํ ปน สงฺฆิกตฺตา น กสฺสจิ นิสฺสคฺคิยํ กโรติฯ